Bomonti Bira Fabrikası
41.05800836, 28.98075649
ENVANTER KODU | KATEGORİ | MAHALLE |
---|---|---|
TR.ANT.34.35.23.003 | ENDÜSTRİYEL YAPI | MERKEZ |
Bulunduğu semte adını veren Bomonti Bira Fabrikası, Türkiye’de modern bira üretim tekniği ile imalata başlamış olan ilk tesistir. İsviçreli Adolf ve Walter Bomonti Kardeşler, 1885 yılında Feriköy’de küçük bir bira üretim imalathanesi kurmuşlar, 1893 yılında bu küçük imalathane fabrikaya dönüşmüştür. Tesis, 1902’de bugünkü yerine taşınmış, 1908’de işletmeye soğutma tesisi ilave edilerek Türkiye’de ilk defa alt fermantasyon birası üretilmeye başlanmıştır. 1926 yılında çıkan yasa gereği özel işletmelerin alkol üretimi yasaklanmış, 10 yıllık bir geçiş sürecinin ardından fabrika, 1938 yılında dönemin Tekel İdaresi’ne tamamen devredilmiştir. Bir süre kapalı kalan fabrika 1940 yılında yeniden faaliyete geçmiş ve 1991 yılına dek faaliyete devam etmiştir. Bomonti Kardeşler, sadece bir üretim tesisi kurmamış, açtıkları Bomonti Bira Bahçesi ile mahalle kültürünü ve günlük hayatı etkileyen dönüşümlere yol açmışlardır.
Önemli endüstriyel miraslarımızdan olan fabrikanın ayakta kalan yapıları, günümüzde bir kültür sanat mekânı olarak hizmet vermektedir. Bomontiada adıyla anılan alanda, günümüzde, Ara Güler Müzesi, yeme-içme mekânları, konser ve etkinlik salonu gibi birimler yer almaktadır. Bomonti Bira Fabrikası’nın bulunduğu alan, günümüzde sunduğu imkânlarla semtin sosyal hayatındaki önemini korumaktadır.
Fabrika, farklı yapıların farklı dönemlerde eklenmesiyle oluşmuş bir kompleks niteliğindedir. Yapıların caddeye bakan cepheleri bitişik düzen görünümündedir. Yapılar kendi içinde de zaman içinde eklentilerle değişmiştir. A yapısı fermantasyon ve dinlendirme yapısı olarak kullanılmıştır. B yapısı, kaynatma fırını olarak inşa edilmiştir ve farklı dönemlerde yapılmış iki bölümden oluşmaktadır. 1960’lı yıllarda eklenen ikinci bölüm, ikinci kata kadar yığma yapım sistemiyle tuğla malzemeden, sonrası betonarme olarak yapılmıştır. Kompleksin ilk yapılarından olan C yapısı, arpa silosu ve malt fırını olarak kullanılmıştır. Değirmen, mayşeleme bölümü ve kaynatma bölümü bu yapıda bulunmaktaydı. Yapı yığma yapım sistemiyle taş malzemeden inşa edilmiştir. Yönetim ve idari bina olarak kullanılan D yapısı, 1920’li yıllarda yapılmıştır. Yapının zemin katı fabrika girişi olarak kullanılmıştır. E yapısı, 1910’lu yıllarda komplekse eklenmiş olan lojman binasıdır. Yığma yapım sistemi ile tuğla malzemeden inşa edilmiştir.
Ana binanın karşısında bulunan silo, malt binası, arpa temizleme binası ve kazan dairesi olarak hizmet veren ek binalar, 2019 yılında Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilmiş ve bu binalar 2020 yılında yıkılmıştır.